การให้บทนิยาม หรือคำจำกัดความ
บทนิยาม หรือคำจำกัดความ (definitions) คือข้อความที่บอกความหมายหรือแสดงข้อตกลงอย่างใดอย่างหนึ่ง ในระหว่างคนกลุ่มหนึ่ง และอาจได้รับความเห็นชอบจากคนกลุ่มอื่นๆ ได้ด้วย นิยาม จึงมีความสำคัญเพราะเป็นสิ่งที่ช่วยให้คนในกลุ่มหรือในสังคมเดียวกันเข้าใจ ความหมายเรื่องต่างๆ ได้ตรงกัน การขาดความรู้ความสนใจในบทนิยาม อาจทำให้เกิดข้อโต้เถียงขัดแย้งเนื่องจากใช้บทนิยามแตกต่างกัน หรือเข้าใจไม่ตรงกันได้ เช่น ในประเทศอังกฤษ คำ first floor หมายถึงชั้นของตึกซึ่งเป็นชั้นสอง ตามความเข้าใจของคนไทยหรือคนอเมริกัน และชั้นหนึ่ง ตามความเข้าใจของคนไทยหรือคนอเมริกันนั้น ในอังกฤษเรียกว่า ground floor เป็นต้น
การอ่านหนังสือตำราก็เช่นเดียวกัน ผู้อ่านหรือผู้ศึกษาจะต้องสนใจทำความเข้าใจบทนิยาม ที่ใช้ในตำราแต่ละเล่ม เนื่องจากตำราซึ่งเขียนโดยผู้เขียนคนละคนกัน อาจใช้นิยามไม่เหมือนกัน
ฐานของนิยาม
ฐาน (base) ที่ใช้สำหรับบทนิยามในวิชาหลักภาษา หรือไวยากรณ์ อาจมีได้ 3 อย่าง ได้แก่ อักขรวิธี (form) วากยสัมพันธ์ (syntax) และ คำอธิบายทั่วไป (actual phenomena)
อักขรวิธี ในที่นี้หมายถึงรูป (form) ของคำพูด ซึ่งเปลี่ยนรูปไปตามหลักภาษาของแต่ละภาษา เช่น is, am, are, was, were, be, being, been เป็นต้น บทนิยามที่ใช้อักขรวิธีเป็นฐานเรียกว่า บทนิยาม ตามอักขรวิธี (formal definition)
วากยสัมพันธ์ในที่นี้หมายถึงความ สัมพันธ์ หรือหน้าที่ของคำในประโยค เช่น ทำหน้าที่เป็นประธาน เป็นกริยา เป็นกรรม หรือใช้ขยายคำอื่นเป็นต้นบทนิยามที่ใช้วากยสัมพันธ์เป็นฐาน เรียกว่า บทนิยามตามวากยสัมพันธ์ (syntactic definition)
แต่บางครั้ง การใช้อักขรวิธี หรือวากยสัมพันธ์เป็นฐานก็ไม่อาจทำให้เข้าใจได้กระจ่างชัด จำเป็นต้องใช้ข้อความตามที่ปรากฏจริง (actual phenomena) บทนิยามตามวิธีนี้ เรียกว่า บทนิยามทั่วไป (notional definition)
สมมุติว่าเราต้องการให้นิยามคำว่า noun (นาม) โดยใช้ฐานทั้ง 3 อย่างข้างบนนี้ อาจทำได้ดังนี้
1. นิยามตามอักขรวิธี (formal definition)
A noun is a word that forms a plural by adding an s.
คำนาม คือคำซึ่งทำให้เป็นพหูพจน์ได้ด้วยการเติม s
2. นิยามตามวากยสัมพันธ์ (syntactic definition)
A noun is a word that may serve as subject of a verb.
3. นิยามทั่วไป (notional definition)
A noun is the name of a person, animal, place, or thing.
คำนาม คือคำที่ใช้เรียกคน สัตว์ สถานที่ หรือสิ่งของ
จาก นิยามทั้งสามแบบข้างบนนี้ จะเห็นว่า สองแบบแรกไม่อาจให้ความกระจ่างแก่ผู้อ่านได้เลย แบบสุดท้ายดีขึ้นแต่ก็ยังต้องการคำอธิบายเพิ่มเติมอีกจึงจะทำให้เข้าใจ ชัดเจนว่า คำนามหมายถึงคำชนิดใด
เป็นที่ยอมรับกันว่า เราไม่อาจให้บทนิยามในภาษาได้ทั้งหมด นักไวยากรณ์ปัจจุบันจึงหลีกเลี่ยงที่จะให้บทนิยาม หรืออย่างน้อยก็ไม่ถือว่าเป็นบทนิยาม แต่ถือว่าเป็นคำอธิบายประกอบเท่านั้น
แม้ว่าลักษณะการอธิบายจะเป็นวิธีอย่างเดียวกับการให้คำนิยามก็ตาม
ส่วนใหญ่ของข้อความหลังคำว่า คือหรือ ได้แก่ ไม่ใช่บทนิยามเช่น
คำ นาม (noun) คือคำที่ใช้เรียกคน สัตว์ สถานที่ หรือสิ่งต่างๆ ทั้งที่มีรูปร่างและไม่มีรูปร่าง ข้อความนี้มีลักษณะคล้ายกับบทนิยาม แต่แท้ที่จริงแล้วข้อความนี้เป็นเพียงคำอธิบายประกอบคำนามเท่านั้น และเป็นคำอธิบายที่ยังต้องมีคำอธิบายเพิ่มเติมอีก แต่แม้ถึงว่าจะอธิบายให้ละเอียดลออสักเท่าใด ก็เชื่อได้ว่ายังไม่ใช่คำอธิบายที่สมบูรณ์ จะเป็นก็เพียงคำอธิบายที่ดีที่สุดเท่าที่จะทำได้เท่านั้น
มีหลายแห่ง ที่ใช้ นิยาม หรือ คำอธิบาย แตกต่างกัน ที่เป็นเช่นนั้นก็ด้วย ตระหนักในความจริงที่ว่า บางครั้งการอธิบายอย่างหนึ่งก็เหมาะสมกับสภาพแวดล้อมอย่างหนึ่ง และไม่เหมาะสมกับสภาพแวดล้อมอีกอย่างหนึ่ง ดังจะเห็นจากบทนิยามมาตรฐานในตำราไวยากรณ์มาตรฐานทั่วโลก ซึ่งมีข้อความคล้ายๆ กันในทำนองต่อไปนี้
คำนาม คือคำที่ใช้เรียก คน สัตว์ สถานที่ หรือสิ่งของ
คำสันธาน คือคำที่ใช้เชื่อมคำหรือกลุ่มคำ
จะ เห็นว่า นิยาม คำนาม เป็นนิยามโดยวิธีทั่วไป (notional) แต่ครั้นถึง คำสันธาน เราเลือกใช้วิธีให้นิยาม โดยวากยสัมพันธ์ (syntactic) ทั้งนี้ เนื่องจากไม่เหมาะ หรือไม่สามารถให้นิยามตามวิธีแรกได้
ที่มา:เลิศ เกษรคำ